Toekomstbestendig besturen gaat over moreel leiderschap

Hoe kan het dat toekomstbestendige ondernemingen, aandeelhouders nog steeds tot in het oneindige recht geven op financieel rendement?

Door Mildred Hofkes

Deze column verscheen eerder op LinkedIn en werd gepubliceerd in Adformatie

Unilever, de Nederlands/Britse multinational in voedingsmiddelen, persoonlijke verzorging en schoonmaakartikelen, gaat reorganiseren. Het concern wil haar ijsdivisie, bekend van premiummerken als Magnum en Ben & Jerry’s, gaan afsplitsen. Daarbij staan zo’n 7500 banen op de tocht. Een pittige operatie lijkt mij, en toch hoorde ik de ceo van Hein Schumacher daar ‘blijmoedig’ over vertellen in het actualiteitenprogramma Buitenhof.

‘Wij willen winnen’

De topman zei ‘er moet iets gebeuren want onze prestaties blijven achter bij de concurrenten, en ‘wij willen winnen’. Wat hij daar precies mee bedoelde werd mij duidelijk toen hij zei: ‘Het is een aandeelhoudersbesluit en de aandeelhouders zijn de baas van de onderneming’. Pardon? Ik dacht altijd dat de Raad van Bestuur / de directie de eindbeslissingen nam over de onderneming en dat de medewerkers, stakeholders en overige belanghebbenden, ownership hebben. De rol van aandeelhouders is het verstrekken van kapitaal in ruil voor rendement. In het huidige governance-model hebben aandeelhouders echter tot in het oneindige recht op financieel rendement uit de organisatie, en daar zit wat mij betreft de grote weeffout.

Ben & Jerry’s

Op de website van Unilever lees ik; ‘Wij zijn een bedrijf van merken en mensen met een duidelijk doel: duurzaam leven heel gewoon maken’. Je zou denken dat juist een duurzaam en sociaal inclusief merk als Ben & Jerry’s perfect past bij deze missie van ‘wij’.

Het ijsmerk Ben en Jerry’s wordt dan ook vaak naar voren geschoven als best practice van een succesvol duurzaam en sociaal merk. Zo lees ik op hun website dat al sinds de oprichting in1978, Ben & Jerry’s toegewijd is aan een duurzame manier van ondernemen met gedeelde welvaart en met respect voor aarde en milieu. Zo worden er alleen FairTrade-ingrediënten gebruikt. De Chocolade Fudge Brownie wordt gemaakt door een bakkerij die iedereen een eerlijke kans op een baan gunt, ongeacht achtergrond of werkervaring. Daarnaast staat Ben & Jerry’s ook op de bres voor gelijkheid zoals het homohuwelijk en brengt het de democratie dichter bij jongeren met onder meer het project ‘Ieder MBO een StemBuro’.

Maar dat is nog niet alles, naast zorgen voor mensen, wil het merk ook zorgen voor dieren. Zo heeft Ben & Jerry’s het programma Caring Dairy opgezet met een groep gelijkgestemde melkveehouders, om de behoeften van koeien en de aarde beter in balans te brengen met de menselijke behoefte aan melk. Kijk, dan ben je je aantoonbaar aan het richten op het werkelijk verbeteren van de wereld voor mens en dier. En het mooie is, de Ben & Jerry’s-fabriek staat gewoon in Hellendoorn.

Waarom past dan juist dit mooie duurzame merk niet meer in ‘de toekomststrategie’ van Unilever? Ziet Unilever dan duurzaamheid = economie niet? Duurzaamheid gaat over de ‘schoonste’ en ‘eerlijkste’ zijn, en laat dat nou net één van de krachtigste drivers zijn onder toekomstbestendige merken en businessmodellen.

Toppers?

Het probleem met duurzaamheid is dat het vraagt om een redesign van de governance/besluitvorming binnen organisaties. Want als je doet wat je deed, namelijk geld aan de organisatie onttrekken door ieder kwartaal aandeelhouders financieel rendement te beloven, dan krijg je wat je kreeg. Toekomstbestendig leiderschap mislukt dan heimelijk en greenwashing en reputatieschade liggen op de loer.

Tja, misschien zijn de toppers uit je oude bedrijf, niet meer de toppers in je nieuwe bedrijf.

De boom in bloei

Ik kijk graag naar bestuurders die uitblinken in morele ambitie en hun talenten inzetten om schone en eerlijke bedrijven te ontwikkelen. Bestuurders die weten dat de beste tijd om een boom te planten lang geleden is, maar de één na beste tijd vandaag is. En dat het even duurt voordat een boom haar knoppen geeft, maar als ze dan in bloei staat zijn haar vruchten oneindig en verrukkelijk gerijpt. En de stam van de boom is sterk en biedt een heerlijke schaduw om even in uit te rusten. Dat is wat anders dan de boom voortijdig kappen en de planken verkopen voor financieel rendement. Zo laat je alle levensenergie uit een organisatie wegvloeien naar de aandeelhouders. En waarom?

De ceo van Unilever Hein Schumacher sprak in Buitenhof over het belang van een goed ‘vestigingsklimaat’ in Nederland. Even daarvoor had Henri Bontebal, fractieleider van het CDA, nog een pleidooi gehouden voor meer moraliteit in het bestuur binnen onze democratie. Een pleidooi voor een waardegedreven samenleving, waar zorg voor mens dier en planeet centraal staan.

Ik geloof niet dat beiden heren het over hetzelfde hadden.

Help! zijn we wel groen genoeg?

‘Zijn we wel groen genoeg?’ Dit is momenteel de meeste gestelde vraag in bestuurskamers. De nieuwe Europese rapportage regels #CSRD voor transparant bestuur, dwingen bestuurders om naar zichzelf te kijken. In feite gaan de nieuwe CSRD regels over de kwaliteit van het duurzaamheidsbeleid en het bestuur, over de G dus binnen de ESG.

Blind vlekken 
Nieuwbestuur adviseert bedrijven bij de ontwikkeling van een succesvolle impact en duurzaamheidsstrategie. Dit doen wij door middel van externe stakeholderdialoog, door dialoog met interne medewerkers en jongeren (YoungBoard) en door de dialoog met de maatschappij te ondersteunen. Zo halen we voor onze klanten op welke verwachten en ervaringen er leven bij de buitenwereld en binnen de organisatie, en bieden inzicht in de blinde vlekken binnen het huidige bestuursmodel.

De stem van de maatschappij roert zich: Bedrijven opereren met teveel blinde vlekken. De Maatschappij roert zich en reputatieschade ligt op de loer als bedrijven zich ‘groener’ voordoen dan ze zijn.  In januari 2024 maakte Milieudefensie bekent een klimaatrechtzaak aan te spannen tegen ING. Eerder stond Milieudefensie al tegenover Shell. In die rechtzaak oordeelde de rechter drie jaar geleden dat Shell de CO2-uitstoot die veroorzaakt werd door hun bedrijfsactiviteiten sneller moet terugdringen. Deze uitspraak heeft een enorme impact gehad in de bestuurskamers in Nederland. Bedrijven zagen dat een groot bedrijf als Shell gedwongen werd om een andere koers te gaan varen. Zo brak duurzaamheid als kernthema door op het allerhoogste niveau.

Futureproof Governance is de G in ESG Shell slaagde er volgens de rechter niet in om een geloofwaardige langetermijnstrategie uit te stippelen en uit te voeren die gericht is op eerbiediging van de mensenrechten en zorg voor het milieu. En Shell is niet de enige; in de praktijk zie je nog nauwelijks dat het effect van de klimaatverandering en sociale ongelijkheid wordt meegenomen in de rapportage en de verantwoording van het management. Een geloofwaardig duurzaamheidsbeleid gaat langs de as van de G in ESG; de G van Good Governance, oftewel Goed Bestuur. En dat gaat over de verantwoordelijkheid die bestuurders dragen voor de continuïteit van de organisatie; het topmanagement is primair verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de duurzame langetermijnstrategie.

Open dialoog Met Futureproof Governance sturen bedrijven aan op een open dialoog met hun stakeholders, met hun (jonge) medewerkers en met de maatschappij. Het Deense olie- en aardgasbedrijf koos er op die manier voor om een toekomstbestendig duurzaamheidsbeleid te voeren en zich het afgelopen decenium om te vormen van een fossiel bedrijf naar een bedrijf dat vooral duurzame energie levert aan haar klanten. Het kan dus wel!

Meer weten over de ‘hoe’ vraag van een succesvol duurzaamheidsbeleid? Klik hier en sluit je 26 maart vanaf 15.00 uur aan bij onze succesvolle event Circle of Influence. Leer alles over Futureproof Governance & YoungBoards

De 5 bestuurlijke trends voor 2024

Zo aan het einde van het jaar is het gebruikelijk om terug te kijken en te reflecteren. Op de foto bij dit artikel zie je Lara Wolters Europarlementariër die in december 2023 de nieuwe CSDDD regelgeving door het Europese Parlement heeft geloosd en eerder al heeft bijgedragen aan de totstandkoming van de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive). Naast haar staan Martin de Jong, expert op het gebied van ESG en CSDDD regelgeving en Mildred Hofkes, expert in stakeholderdialoog en (dubbele) materialiteitsanalyses vanuit stakeholderperspectief CSRD-proof.

Bij NieuwBestuur kijken we graag ook alvast vooruit; naar de vijf belangrijkste bestuurlijke leiderschapstrends voor 2024:

1. De hóe– Kan je een helder toekomstbeeld presenteren aan je medewerkers en stakeholders over je klimaatdoelen en vooral over de weg er naar toe?
2. Horizontaal leiderschap – Kun je horizontale samenwerkingsverbanden aangaan op basis van draagvlak en  wederkerigheid en weet je hoe dat moet?
3. Transparantie – In hoeverre kun je de transparantie aan? Dat betekent in feite kun je je publiekelijk aan je woord houden?
4. Groen Geld – Rekening houden met klimaat-activistische financierder en aandeelhouders. Geldverstrekkers willen weten hoe groen en rechtvaardig  je je geld verdient.
5. Nieuwe toon aan de top – Antroplogen, sociologen, psychologen, biologen en milieudeskundige doen hun intreden in de bestuurskamers

Hieronder licht Mildred Hofkes, founder van NieuwBestuur, de vijf trends nader toe:

  • 1. De hóe : Van iedere organisatie (groot of klein) wordt in 2024 heldere plannen verwacht over je eigen klimaatbeleid en rechtvaardig en transparant zaken doen. Daarvoor is het belangrijk dat je als organisatie een gedeeld toekomstbeeld kan presenteren aan  je stakeholders (extern) en je medewerkers (intern) waarin iedereen een plek heeft.  

Nu vrijwel alle landen eind november het slotakkoord van de klimaatconferentie #COP28 in Dubai hebben ondertekend, waarin collectief is afgesproken dat de wereld inzet op het versnellen van de energietransitie van fossiele brandstoffen naar duurzame energieopwekking om zo de verdere opwarming van de aarde tegen te gaan, vraagt dit van iedere individuele organisatie een eigen klimaatplan met concrete klimaatdoelstellingen. Niet langer kunnen er vrijblijvende beloftes worden gedaan, bedrijven zullen hun bijdragen moeten gaan leveren aan de internationale en nationale klimaatdoelen. Dat kan niet zonder het presenteren van een strategie en een gedeelde toekomstvisie voor alle belanghebbenden (medewerker, klanten, leveranciers, overheden, strategische partners) waarin iedereen een plek heeft. Het opstellen van een ambitieus klimaatplan kan alleen in dialoog met elkaar. Bedrijven gaan actief het gesprek aan en kunnen niet beslissen zonder dialoog, of zoals een omwonende het treffend verwoordde in een van onze stakeholderonderzoeken ‘alles wat de organisatie vóór ons beslist, maar niet met ons, is tegen ons’

  • 2. Horizontaal leiderschap:  In 2024 ontstaan meer en meer nieuwe horizontale samenwerkingsverbanden tussen bedrijven zoals allianties en coöperaties, die drijven op wederkerigheid, draagkracht, gelijkwaardigheid en eigenaarschap

Bestuurders van organisaties zullen massaal gaan leren inzetten op het ontwikkelen van allianties en coöperatieve vormen van samenwerken. Hierbij draait het om gedeeld eigenaarschap, waarbij partijen zoals burgers/omwonenden, maatschappelijke organisaties, leveranciers en medewerkers mede-eigenaarschap gaan krijgen. Dus niet langer komt de winst alleen maar ten goede aan een handjevol  (groot) aandeelhouders, maar zowel de financiële als maatschappelijke winst komt steeds meer in handen van het collectief.

  • 3. Transparantie:  Transparantie betekent je publiekelijk aan je woord houden Zonder ‘license to operate’ van de maatschappij zijn bedrijven en organisaties nergens.

Vanaf 2024 gelden de nieuwe Europese rapportage- en boekhoudkundige regels CSRD voor alle Europese lidstaten gericht op duurzame impact. Bedrijven moeten vanaf 1 januari 2024 naast transparant rapporteren over hun financiële resultaten ook transparant rapporteren over ESG thema’s als de (negatieve) impact op natuur en leefomgeving (E), gelijkheid en rechtvaardigheid (S) en over maatschappelijk verantwoord besturen (G). En de accountant kijkt mee of de nieuwe CSRD rapportage-regels eerlijk zijn uitgevoerd. Zeer recentelijk is er nog een hoofdstuk toegevoegd aan de CSRD, de CSDDD due diligence regels die bedrijven verplichten om hun productieketen te screenen op het naleven van mensenrechten en milieuregels binnen de gehele keten.

  • 4. Groen geld –  Rekening houden met op duurzaam gerichte activistische aandeelhouders en financierders.

Geldverstrekkers zoals aandeelhouders en institutionele beleggers worden ‘activistischer’ en stellen steeds concretere eisen aan het organisatiebeleid en hun bestuurders: zo geeft bijvoorbeeld de gemeente Amsterdam als grootaandeelhouder (20%) van Schiphol aan dat voor Amsterdam economische groei niet langer op één staat; duurzaamheid, de nachtrust en welzijn van omwonenden, luchtvervuiling en arbeidsomstandigheden zijn voor hen belangrijker dan de winstmaximalisatie en economische groei van bedrijven.

Daarnaast krijgen bedrijven meer en meer te maken met de tegenkracht van omwonenden, overheden en maatschappelijke organisaties die de gang naar de rechter maken; zo hebben bijvoorbeeld milieuorganisaties Greenpeace en Urgenda recentelijk aangeven dat TataSteel IJmuiden uiterlijk in 2030 alle ziekmakende onderdelen van de staalfabriek moeten sluiten. Strafrechtadvocaat Benedicte Ficq wil namens de omwonenden de bestuurders van TataSteel IJmuiden strafrechtelijk aanklagen.

  • 5. Nieuw toon aan de top –  meer geesteswetenschappen in de bestuurskame

Niet langer zijn bestuurders met een juridische of bedrijfsmatige theoretische achtergrond in de meerderheid binnen de bestuurskamers, er is meer behoefte aan ‘geesteswetenschappelijke’ inzichten van antropologen, psychologen, sociologen, milieukundige en mensen met concrete ervaringen uit de praktijk. Bestuurders die (jonge) mensen kunnen bereiken en die aan zich weten te verbinden hebben de toekomst. Het gaat steeds meer om de bestuurlijke vaardigheid om jezelf te kunnen zien in de wereld in plaats van de wereld zien vanuit je zelf.

Meer leren over de bestuurlijke trends van 2024? Kom op 27 februari 2024 vanaf 15.00 uur naar onze open dialoogsessie de Circle of Influence bij Oceans Haarlem.

Klik hier voor meer informatie en inschrijven:

 

 

Als oprichter van NieuwBestuur geloof ik heilig in de dialoog tussen bestuurders en Future Leaders

Mildred Hofkes stelt: “De dialoog is onze enige weg vooruit. Zoek elkaar op voor het ‘eerlijke ongemakkelijke gesprek. Juist nu!”

Door Current en Future Leaders met elkaar in gesprek te brengen, verandert de besluitvorming van organisaties meer richting langetermijn-waardecreatie. Dat is niet alleen goed voor het klimaat en voor de sociale cohesie, maar ook voor de toekomstbestendigheid van bedrijven zelf.

Lees hier Mildred’s recente blog over het eerlijke gesprek

Mensen die mij al langer volgen op Linkedin weten dat ik regelmatig ‘prikkelende’ berichten post over leiderschap en toekomstbestendig bestuur. Want het lijkt soms wel of bestuurskamers los opereren van de werkelijkheid van de maatschappij.  Wat gebeurt daar in de bestuurskamers? Helaas lijken veel bestuurders zich steeds meer terug te trekken in hun ‘burcht’,  in plaats van publiekelijk het debat aan te gaan en zich te verantwoorden voor hun besluitvorming.

Bruggen bouwen – De dialoog ontbreekt, met name tussen bestuurders en de jongere generaties, en daarmee neemt het (jongeren) activisme toe.  Ook aan mij wordt de (terechte) vraag gesteld “wat doe jij, aan welke kant sta jij?’ Blijkbaar heb ik mij daarover nog niet zo duidelijk uitgesproken, en daarom doe ik dat nu. Ik kies geen kant, ik geloof niet in het tegen over elkaar staan, ik zie mijzelf meer als een ‘bruggenbouwer’ omdat ik blijf geloven in de kracht van dialoog en verbinding.

“Wisseling van de Macht’- In 2006 ben gestart met mijn eigen bureau in stakeholders en reputatieonderzoek, omdat ik zag dat bedrijven beslissingen nemen vanuit het dominante perspectief van geld verdienen. Door de belangen van stakeholders en belangenorganisaties een stem te geven heb ik geprobeerd andere perspectieven aan de bestuurstafel te krijgen.  Ik schreef er in 2009 een boek over ‘De wisseling van de macht’.

Platform NieuwBestuur- In 2010 richtte ik het platform Nieuwbestuur op, voor toekomstbestendig bestuur. Ik wilde een plek creëren waar leiders en bestuurders zich kunnen verbinden aan elkaar met inspiratie en goede voorbeelden. Daarnaast organiseer ik sinds 2010 landelijke congressen over dit thema. Steeds opnieuw nam ik het risico met prikkelende sprekers om bestuurders te bewegen anders naar hun eigen besluitvorming te kijken. Vijf keer organiseerde ik samen met ons team het Nationale Reputatie Congres en in 2019 het congres Dutch Circular Leadership waarbij we naast 75 topbestuurders ook 30 Future Leaders (onder de 30 jaar) hadden uitgenodigd.  We betaalden hun entreegeld, zodat ook hun stem gehoord kon worden.

Zelfreflectie – De maatschappij duwt nu met wet- en regelgeving, en met protesten, tegen die verstarde bestuurscultuur aan. Maar veranderen vraagt moed, verbeeldingskracht en zelfreflectie. De meeste bestuurders hebben niet geleerd hoe ze dat moeten doen. Ze trekken zich terug in ‘burcht’ van eigen gelijk. Het helpt dan niet om nog harder op de deur te bonken is mijn ervaring. Wat wel helpt is bestuurders uit te nodigen tot dialoog en het eerlijke gesprek.

Circle of Influence 🍀

Samen met Annemiek van Raalten organiseer ik op 24 september 2024 het Nationaal Transparantie Congres, juist om de bestuurders van Nederland uit te dagen om transparante beslissingen te nemen die bijdrage aan een rechtvaardige wereld .

En nog aanvulling op de dialoog tussen Current & Future Leaders , op 21 november 2023  organiseren we weer een ‘Circle of Influence’ bij Oceans Haarlem  om de dialoog te faciliteren tussen Current en Future Leaders bij Oceans Haarlem.

Meer info en tickets voor het event op 21 november 2023 vind je hier 

Lezing Mildred Hofkes ‘met de blik van buiten naar binnen’

Actuele lezing over het belang van stakeholdermanagement, de stem van de toekomst en toekomstbestendig bestuur

Mildred Hofkes inspireert met prikkelende lezing over stakeholdermanagement, ook jullie organisatie. Mildred deelt graag haar 15 jaar ervaring en lesson’s learned bij vrijwel elke sector in Nederland, van onderwijs, zorg, bedrijfsleven, multinationals tot overheid en maatschappelijk middenveld.

Doelgroep: bestuurders, directeuren hogere management, operationele teams

Doel: Het belang van stakeholdermanagement als focuspunt neerzetten inclusief de stem van de toekomst, informeren en inspireren. Laten zien wat succesvol stakeholdermanagement is, waarom het stakeholdermodel het besturingsmodel van de toekomst is en hoe dat door te vertalen naar de werkvloer.

MEER INFORMATIE?

Wilt u meer informatie over de lezing stakeholdermanagement en toekomstbestendig besturen?
Neem contact met ons op via 023-5281040 of via martine@bhrm.nl.

Bekijk hier de voorbeeldpromo van Mildred Hofkes als keynote spreker op uw congres!

De energietransitie wordt wreed en het wordt ploeteren!

Luister hier naar de Podcast de Bestuurswende  #4 Met Kees Vendrik voorzitter Nationaal Klimaat Platform

Hoe gaan we met het veranderende klimaat om? En wat betekent dit voor onze economie, onze samenleving en voor onze parlementaire democratie?

Deze week publiceerde het KNMI de mogelijke klimaatscenario’s voor het toekomstige klimaat binnen Nederland. De klimaatscenario’s zijn een vertaling van de wereldwijde klimaatprojecties van het IPCC (Het klimaatpanel van de Verenigde Naties) naar de Nederlandse realiteit. Volgens het KNMI worden de Nederlandse zomers droger en de winters natter. En dit is nog maar het begin van wat ons te wachten staat zo waarschuwt het KNMI. Als we de wereldwijde opwarming van de aarde niet onder controle krijgen, door het fors naar beneden brengen van de CO2 uitstoot, krijgen we rond 2100 in Nederland te maken met extreem droge zomers en een zeespiegelstijging tussen de 1 en de 2,5 meter.

Het beest in de bek kijken
Wat staat ons te wachten en hoe kunnen we ons erop voor bereiden? En welke rol speelt toekomstbestendig leiderschap daarbij? Ik besprak het met Kees Vendrik in onze podcastreeks ‘De Bestuurswende’, waarin ik het eerlijke gesprek aanga met bestuurders aan de keukentafel van het vegan restaurant Mama Gaia in Haarlem. Kees Vendrik is politicus en econoom, en op dit moment voorzitter van het Nederlands Klimaat Platform, dat de energietransitie aanjaagt met als doel om zo snel mogelijk van Nederland een CO2 neutraal land te maken. Ik sprak met hem over de politieke dilemma’s en de bestuurlijke besluitvorming rondom het versnellen van de energietransitie.

Het wordt wreed en het wordt ploeteren
In ons interessante gesprek zoeken we samen naar taal en woorden om te duiden wat we moeten doen. Al snel wordt het me duidelijk; het wordt wreed en het wordt ploeteren. Voor ons allemaal. Want een dergelijke impactvolle transitie inzetten zonder slag of stoot gaat niet. Ik heb veel geleerd van het verhelderende gesprek met Kees Vendrik. Door zijn jarenlange ervaring binnen de politiek en binnen de financiële sector biedt hij een genuanceerde blik op de toekomst van Nederland. Dit gesprek lijkt me bovendien verplichte kost voor iedere stemgerechtigde, die voor de verkiezingen van 22 november wil begrijpen hoe de achterkant van onze parlementaire democratie functioneert onder toenemende druk.

Een heldere kijk op de energietransitie door de jaren heen
Kees kijkt met mij terug naar zijn tijd als Tweede Kamerlid (van 1998 – 2010) en daarbij naar de achterkant van de besluitvorming rond de bankencrisis van 2008 toen het Kabinet noodgedwongen ‘illegaal’ een aantal financiële miljardeninjecties in bankbalansen moest doen met publiek geld. We kijken ook naar zijn tijd als Eerste Kamerlid (“een matig functionerend orgaan”, naar zijn tijd bij de Rekenkamer (“de kern van onze parlementaire democratie ligt bij het budgetrecht en de juiste bestedingen zoals opgeschreven in de miljoenennota”). Maar Vendrik is ook hoofdeconoom geweest van Triodos Bank. In het gesprek biedt hij ons door zijn ervaringen een brede en heldere blik op onze economie in transitie.

Mildheid naar de fossiele industrie
Zo stelt hij dat we met enige mildheid moeten leren kijken naar de grote fossiele CO2 uitstoters. Want zo stelt Vendrik “de transitie is een wreed avontuur, omdat we pijn gaan veroorzaken in sectoren die niet meer mee kunnen in een duurzame toekomst, we gaan echt afscheid nemen van bepaalde processen en bepaalde gewoontes. Daar zit kapitaal, daar zit werkgeverschap, het is niet zomaar even ‘de vervuiler betaalt’ daar komt een hele wereld achter vandaan… “

Politieke urgentie
We bespreken ook wat de consequenties zijn van gebrek aan politieke urgentie en waarom de Eerste Kamer nauwelijks toegevoegde waarde heeft bij het versnellen van de energietransitie. Of waarom de Rekenkamer nu niet goed toegerust is om te controleren of ons belastinggeld ook daadwerkelijk aan ‘het goede’ wordt besteed. Ons persoonlijke gesprek komt wellicht iets wat traag op gang en is in het begin zeer feitelijk, maar dat is allemaal nodig om later te kunnen versnellen naar een hoopvol en inhoudelijk sterk slotakkoord. Dus luister vooral het gehele gesprek uit!

Veel luisterplezier!

Het eerlijk gesprek aan de keukentafel met topman Feike Sijbesma.

Grote (internationale) bedrijven liggen in Nederland onder vuur nu blijkt dat fossiele subsidies en belastingvoordelen bestuurders teveel uit de ‘de wind’ houden. Rond Prinsjesdag werd bekend dat het gaat om subsidies tussen de 40 en 46 miljard euro per jaar. Een astronomisch bedrag waarvan velen (politiek, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties) vinden dat dit niet past in een tijd dat de economie broodnodig moet verduurzamen. Hoe vernieuwend zijn de Nederlandse bestuurskamers?  Wat zegt dit over de bestuurscultuur? En hoe kijkt een topman als Feike Sijbesma hiernaar? Luister in de postcast serie ‘De Bestuurswende‘ naar het eerlijke gesprek aan de keukentafel tussen Feike Sijbesma en Mildred Hofkes.

Gepamperende bestuurskamers
Deze maand publiceerde de WRR (De wetenschappelijke Raad voor het regeringsbeleid) het rapport ‘Goede Zaken, naar een grotere maatschappelijke bijdrage van ondernemingen’.  Volgens de WRR zijn grote bedrijven en industrieën te lang ‘gepamperd’ met subsidies en belastingvoordelen door de Nederlandse overheid. Dat maakt bestuurders afwachtend en belemmert vernieuwing. Maatschappelijke oplossingen worden zo niet tot de kern van het bedrijfsmodel van ondernemingen gemaakt. De WRR pleit daarom voor een omslag in het bedrijvenbeleid: van pamperen naar uitdagen en motiveren.

De stem van binnenuit de bestuurskamer
Hoogtijd om hierover het eerlijke gesprek te voeren met Feike Sijbesma. Sijbesma is bekend als oud-DSM topman, en als voorzitter van de Raad van Commissarissen (RvC) van Philips. Hij is daarnaast lid van de RvC van Unilever en adviseur van onder meer The Oceans Cleanup. Tevens is Sijbesma internationaal zeer actief onder meer voor de VN op het gebied van klimaatadaptatie en voeding. In 2018 werd Sijbesma benoemd door de Volkskrant tot meest invloedrijke Nederlandse bestuurder. Het Internationale zakenblad Forbes omschreef Feike Sijbesma als een van ‘world’s greatest leaders’.

– Wat ziet Feike Sijbesma veranderen aan de Nederlandse bestuurscultuur?
– Waarom vindt Sijbesma het moeilijk als Nederlandse bedrijven zich verschuilen achter buitenlandse concurrenten?
– Waar herkent hij toekomstbestendig leiderschap aan?
– En wat is het belang van taal in de bestuurskamer? 

Het eerlijke gesprek
De gesprekken in de podcastserie ‘De Bestuurswende’  worden 1-op1 gevoerd aan de keukentafel van het Restaurant Mama Gaia (Moeder Aarde) in Haarlem en worden in één take opgenomen. Je hoort het authentieke gesprek zoals het plaatsvond tussen Mildred en haar gast, zonder dat er achteraf nog in geknipt is of zaken zijn weggelaten.

Luister hier het hele gesprek tussen Feike Sijbesma en Mildred Hofkes

Nederland ‘snakt’ naar bestuurlijke vernieuwing, maar wat betekent dat eigenlijk ?

Mildred Hofkes is onderzoeker en publicist, eigenaar en directeur van Bureau Hofkes Stakeholder Research & Management (BHRM) en oprichter van het platform NieuwBestuur. Met haar bureau maakt Hofkes zich sterk voor ‘toekomstbestendig besturen’ middels stakeholder- en reputatieonderzoeken. Haar motto is’ helder water stroomt van boven’. Volg Mildred Hofkes haar zoektocht naar ‘goed bestuur’ via Linkedin.

Essay Mildred Hofkes,

Haarlem 6 september 2023

Het is opvallend dat sinds de val van het Kabinet Rutte IV en de daaropvolgende exodus van bewindslieden en kamerleden, de columns, talkshowtafels en maatschappelijke debatten gevuld worden met het thema ‘bestuurlijke vernieuwing’. Blijkbaar snakken veel mensen naar een wezenlijke verandering van de Nederlandse bestuurscultuur. Maar wat betekent dat nu werkelijk bestuurlijke vernieuwing? Betekent dat dat je vooral blij bent dat het ‘oude’ voorbij is en dat we dat achter ons kunnen laten? Of betekent het dat je verlangt naar een nieuwe frisse toon aan de top? En hoe ziet dat ‘nieuwe leiderschap’ er dan uit? In dit essay neem ik de lezer mee in mijn persoonlijke zoektocht naar de definitie van ‘goed bestuur’ en waar we dat als maatschappij aan kunnen herkennen. Want de manier hoe ons land, maar ook onze bedrijven en instellingen, bestuurd worden is een keuze. Niet een natuurverschijnsel. En daar kunnen wij allemaal invloed op uitoefenen.

Wat is goed bestuur?

Met deze vraag houd ik mij al 17 jaar bezig. Of eigenlijk al meer dan 25 jaar, want ik ben op het onderwerp ‘bestuurlijke vernieuwing’ afgestudeerd in 1997 aan de Rijksuniversiteit Groningen. Mijn afstudeerscriptie voor de studie Communicatiekunde ging over de vraag hoe organisaties ‘de stemmen van buiten naar binnen’ kunnen halen en daar naar kunnen luisteren. Na mij studie ging ik werken als hoofd Communicatie bij de Nationale Postcode Loterij, de grootste goede doelen-loterij van Nederland. Meer dan 3 miljoen huishoudens spelen mee met deze loterij. Ik leerde veel over hoe je als organisatie een (positieve) beweging op gang kan brengen, door deelnemers, maar ook goede doelen organisaties, te verbinden en onderdeel te laten zijn van iets groots met veel positieve impact op mens en natuur. Voor mijn werk bezocht ik verschillende (internationale) projecten van organisaties als het Rode Kruis, Artsen Zonder Grenzen, Greenpeace, SoS Kinderdorpen, Vluchtelingenwerk en natuurprojecten van het Wereld Natuur fonds en van Milieudefensie. Daar leerden ik ook voor het eerst wat klimaatverandering is, wat dierenwelzijn betekent, hoe sociale ongelijkheid werkt, wat echte armoede betekent en wat de diepere oorzaak is achter grote migratiestromen.

Goede reputatie

In 2006 besloot ik om voor mijzelf te beginnen en startte een bureau in stakeholders- en reputatieonderzoek. Ik gebruikte het model van mijn afstudeerscriptie als uitgangspunt, stofte het af en zette het in de markt als ‘De Reputatiebarometer’. Inmiddels heb ik de afgelopen 17 jaar, samen met mijn team, vele stakeholder- en reputatieonderzoeken uitgevoerd bij bedrijven, overheidsinstellingen en maatschappelijke organisaties zoals scholen, zorginstellingen en ziekenhuizen. Steeds brachten we ‘de blik van buiten naar binnen’ bij organisaties door stakeholders telefonisch te interviewen. Bij stakeholders kun je denken aan iedereen die een belang heeft bij de betreffende organisatie; zoals klanten, studenten, leveranciers, samenwerkingspartners, overheden en maatschappelijke instellingen. Doordat we de onderzoeken altijd telefonisch uitvoeren, horen we letterlijk de stemmen van buiten en de taal en de betekenis daarachter. Al die verschillende perspectieven, taal en vooral emoties proberen we te vertalen voor het bestuur van de desbetreffende organisatie. Het onderzoek geeft bestuurders vrijwel altijd nieuwe inzichten in de blinde vlekken van de eigen organisatie. Ik leer er zelf ook veel van over de betekenis van ‘goed bestuur’. Want organisaties die goed worden bestuurd, hebben veel draagvlak en een goede reputatie onder hun stakeholders. Bovendien willen mensen graag werken bij een goed geleide organisatie met een sterke reputatie en is het verloop meestal laag. Je herkent een goed geleide organisatie aan de ‘vitale toekomst energie’, omdat er veel jonge mensen (willen) werken.

De kwaliteit van besluitvorming

Ik leerde door de jaren heen steeds dieper te kijken naar de kern van ‘goed bestuur’. Ieder samenwerkingsverband (binnen bedrijven maar ook binnen de politiek) is gebaat bij het goed inrichten van de ‘governance’, oftewel het centrale besluitvormingsorgaan van de organisatie. Goed bestuur gaat in de kern om de kwaliteit van de besluitvorming. Dat betekent dat je nadenkt over wie de besluiten neemt (wie zitten er aan tafel). Je kijkt ook vanuit welke intentie en met welk mandaat deze bestuurders besluiten nemen. Hoe vrij kunnen zij beslissen over ‘het goede’? Daarnaast kijk je naar hoe de besluiten worden genomen, op basis van welke informatie en wat is de kwaliteit van de informatie/bronnen. Wordt bij de besluitvorming bijvoorbeeld rekening gehouden met de ‘stemmen van buiten’, zijn die goed gehoord? Inmiddels weten we van de kindertoeslagenaffaire en de aardgaswinning in Groningen wat er gebeurt als je de stemmen ‘van buiten’. negeert. Als je besluiten neemt over belanghebbenden zonder de stemmen van deze belanghebbenden te horen en mee te nemen in de besluitvorming, dan kan dat leiden tot desastreuze gevolgen.

Macht en tegenmacht

Bij ‘goed bestuur’ kijkt je ook naar hoe macht en de tegenmacht is georganiseerd; zijn er genoeg ‘checks’ en ‘balances’ of opereert het bestuur als een ‘alleenheerser’? Je kijkt tevens naar hoe transparant er over besluiten wordt gecommuniceerd. Is bijvoorbeeld voor alle betrokkenen duidelijk waarom het besluit genomen is en wat de overwegingen waren? Ook kijk je naar welke blinden vlekken het bestuur heeft (want ieder bestuur heeft blinde vlekken, net als ieder mens!). Een blinde vlek is positief of negatief gedrag dat je zelf niet kan waarnemen, maar de buitenwereld des te beter. Daarom heb je altijd de buitenwereld nodig om als bestuur je eigen blinde vlekken te ontdekken (bijvoorbeeld door reputatieonderzoek of door stakeholders-onderzoek). Ook wil je bij ‘goed bestuur’ weten welke effect de besluitvorming van jouw organisatie heeft op de buitenwereld, dus blijf je dat toetsen in een open stakeholderdialoog.

Wisseling van de macht

In 2009 schreef ik een boek getiteld ‘Wisseling van de macht, oplossingen voor de nieuwe bestuurder’. Aanleiding was de val van de zakenbank Lehman Brothers op 15 sept 2008, dat de start vormde van een ongekende wereldwijde financiële crisis. Ook binnen Nederland belandde de reële economie direct in de gevarenzone, doordat grote systeembanken als ABN Amro, ING en Rabobank onderuit dreigden te gaan. De Nederlandse overheid werd toen gedwongen om met enorme bedragen publiekgeld (rond de 22 miljard euro), de (private) financiële sector overeind te houden. De vraag ‘wat is goed bestuur en waar herkennen we dat aan’ was in die tijd uiterst actueel. Want hoe werkt macht en tegenmacht? Hoe komen dergelijke invloedrijke besluiten tot stand? In hoeverre wordt er rekening gehouden met de belangen van alle belanghebbenden? En hoe transparant is er vervolgens gecommuniceerd over de besluitvorming?

Inzicht in de toon aan de top binnen Nederland

Ik besloot om me (als burger) te gaan verdiepen in hoe bestuurskamers werken, wie daar zitten en hoe besluiten tot stand komen. Wat was er precies gebeurd binnen de financiële sector, maar ook breder, hoe heeft het zo ver kunnen komen dat wanbestuur binnen de financiële sector leidt tot een mondiale wereldcrisis? Hoe kon het zijn dat de private financiële sector overeind werd gehouden met belastinggeld, terwijl de ‘gewone mensen’ in een diepe recessie terecht kwamen als gevolg van het slechte bestuur binnen diezelfde financiële sector? Samen met de Volkskrant deed ik in 2009 ons eerste onderzoek naar ‘de toon aan de top’ onder de 200 meest invloedrijke bestuurders/politici/toezichthouders van Nederland naar de definitie van ‘goed bestuur’. Er deden 80 topbestuurders mee. Het telefonische onderzoek werd uitgevoerd met behoud van anonimiteit en de bestuurders spraken openhartig over de valkuilen binnen de bestuurskamer. Dit onderzoek hebben we vervolgens nog een aantal keer herhaald, in 2014, 2018 en 2022. De resultaten gaven mij zeer waardevolle inzichten in de ‘blinde vlekken’ die optreden binnen bestuurskamers. Mijn belangrijkste les? Bestuurders zitten ‘gevangen’ in een verticaal besturingssysteem, waar primair financiële informatiestromen leidend zijn. Meer informatie staat er nauwelijks op het besturingsdashboard. De stemmen van de stakeholders, de toekomstige generaties, het klimaat, de natuur en de maatschappij doen niet mee bij de besluitvorming. Het is alsof je als bestuurder door een rietje naar de werkelijkheid kijkt, je ziet vooral een heleboel dingen niet.

De stem van de toekomst

Wat vrijwel altijd ontbreekt binnen ieder besluitvormingsproces is de stem van jonge mensen. Jonge mensen (onder de 30) zijn nauwelijks vertegenwoordigd in zittend besturen, de gemiddelde leeftijd is 55 plus en de meeste bestuurders zijn man.  Sinds 2010 heb ik daarom het platform NieuwBestuur opgericht voor toekomstbestendige besluitvorming. Want in mijn ogen kan het niet zo zijn dat de zittende bestuurders beslissingen nemen over de toekomst, zonder dat de ‘stem van de toekomst’ daarbij gehoord is. Dat heet ‘generatiegerechtigheid’. Zeker in een tijd dat klimaatverandering, de opwarming van de aarde en de afnemende biodiversiteit grote gevolgen gaat hebben voor al het leven op aarde.

Future Proof Governance

Vanuit het platform nieuwbestuur hebben we de afgelopen 10 jaar 6 x landelijke congressen georganiseerd voor bestuurders en Future Leaders (publiek, privaat, overheid). Onder de naam ‘Dutch Circular Leadership’ onderzochten we steeds in samenspraak met alle deelnemers wat toekomstbestendig besturen is. Tijdens deze congressen zijn we begonnen om jonge mensen letterlijk een stem te geven, in de vorm van een Future Leaders (YoungBoard) als slijpsteen van de huidige bestuurders. Al deze kennis en kunde heeft er uiteindelijk toe geleid dat ik samen met mijn team van onderzoekers, wetenschappers, bestuurders en de toekomstige generaties Future leaders een nieuw bestuursmodel heb ontwikkeld onder de naam ‘future proof governance ’. Dit toekomstbestendige bestuursmodel focust zich op zorgvuldige horizontale besluitvorming, waarbij verbinding met en draagvlak onder belanghebbenden en de toekomstige generaties centraal staat.

Toekomstbestendig bestuur

Het is mijn stellige overtuiging dat we de grote maatschappelijke vraagstukken zoals klimaatverandering, stikstofcrisis, het landbouwakkoord, biodiversiteit, sociale ongelijkheid en herstel van vertrouwen in de overheid en het bedrijfsleven alleen maar kunnen oplossen als we onze manier van besluitvorming (‘governance’) weten aan te passen. Eerlijker, transparanter en met de inbreng van meer mensen en groepen die nu vaak niet gehoord worden.

Onze mooie Nederland, alle huidige inwoners en de toekomstige inwoners, maar ook bedrijven en overheidsinstellingen verdienen het om goed bestuurd te worden. Toekomstbestendig besturen lijkt een moeilijk, taai en ‘saai’ onderwerp, en toch geloof ik dat we er met z’n allen doorheen moeten om Nederland gidsland te laten zijn in ‘goed bestuur’.

En ons land kan dit, het zit in ons Nederlandse DNA. Wij zijn het land van met z’n allen samenwerken achter de dijken tegen het water. Wij zijn het land van het Rijnlands denken en wij zijn het land van directe communicatie en transparantie. Wij kunnen dit!

Mildred Hofkes is onderzoeker en publicist, eigenaar en directeur van Bureau Hofkes Stakeholder Research & Management (BHRM) en oprichter van het platform NieuwBestuur. Met haar bureau maakt Hofkes zich sterk voor ‘toekomstbestendig besturen’ middels stakeholder- en reputatieonderzoeken. Haar motto is’ helder water stroomt van boven’. Volg Mildred Hofkes haar zoektocht naar ‘goed bestuur’ via Linkedin.

Hoe ontwikkel je een toekomstbestendige organisatie? Met het Future Proof Governance programma

Hoe ontwikkel je een toekomstbestendige organisatie?

Met het Future Proof Governance programma van NieuwBestuur.  Met als vast onderdeel het installeren van een #YoungBoard, als stem van de toekomst! En hoe weet je dat dit programma succesvol is? Als organisaties er zelf over vertellen, zoals Port of Amsterdam doet op het wereldwijde platform voor duurzame havens (WPAP).

Op dit wereldwijde platform delen internationale havens hun goede duurzame voorbeelden. Port of Amsterdam vertelt op dit platform in hun eigen taal hoe het Future Proof Governance programma hen geholpen heeft met het verrijken van de besluitvorming. Ze vertellen welke plek de YoungBoard inneemt in de governance en hoe het programma de directie heeft geholpen om uit hun vaste patronen te komen. Bekijk hier filmpje op het internationale WPAP-platform voor het Nederlandse voorbeeld van toekomstbestendig besturen.

Future Proof Goverance BY Dutch Design!

Wereldwijd is Future Proof Governance een uniek Nederlands programma ontworpen naar Nederlands model. Nederlanders zijn van nature gewend aan het rijnlandmodel van stakeholderoverleg en we kunnen goed polderen. Wij zijn ook het land waar we wereldwijd als eerste werken met een officele YoungBoard die aantoonbaar positieve impact heeft middels het Future Proof Governance programma op de besluitvorming van organisaties. Een belangrijk succesmodel voor toekomstbestendige besluitvorming waarbij de huidige leiders hun besluitvorming verrijken met het ‘ongezegde’ in de vorm van de stem van de maatschappij, de stem van buiten/stakeholders en de stem van de toekomst (YoungBoard).

 

Kom op 26 september naar de kennismakingsbijeenkomst

Heeft jullie organisatie ook behoefte aan het meer flexibiliteit en aanpassingsvermogen? Willen jullie je besluitvorming ook toekomstbestendiger maken? Willen jullie, naast positieve  financiële resultaten, ook positieve ecologische, sociale en maatschappelijke impact?

Willen jullie ook nieuwe perspectieven in de bestuurskamer?

Dan hebben jullie genoeg redenen om te starten met het Future Proof Governance programma.

Kom op 26 september 2023 om 15.00 uur naar de kennismakingsbijeenkomst voor Current en Future Leaders

HIER INSCHRIJVEN 

‘future proof’ YoungBoard geslaagd bij Port of Amsterdam

25 april 2023

Begin 2022 startte NieuwBestuur samen met Port of Amsterdam het Future Proof Governance programma. Met dit programma zette de Port of Amsterdam de eerste stappen met het ontwikkelen een #YoungBoard. Dat is een groep jonge werknemers die als slijpsteen functioneren voor toekomstbestendige besluitvorming.

Het ‘ongezegde’ van de YoungBoard én de Raad van Bestuur  
NieuwBestuur trainden zowel de YoungBoard als de Raad van Bestuur in het ‘ongezegde’. Welke stemmen worden niet gehoord in de besluitvorming? Hoe verhouden kortetermijn-belangen zich tot lange termijn klimaatdoelstellingen? Hoe geef je als organisatie ‘een stem aan de toekomst’ en invulling aan de #generatietoets? En hoe maak je als organisatie ruimte voor de stemmen van buiten? Van de stakeholders, de maatschappij, de natuur?

We waren nog maar net op weg met het programma, toen de oorlog uitbrak in Oekraïne. Deze oorlog had een directe impact op de haven van Amsterdam. Toch bleef het Future Proof Governance programma overeind, en bleef de Port of Amsterdam ruimte maken voor het lange termijn perspectief.

Met dit programma betrekken we de jonge generatie binnen de organisatie in bestuurlijke en besluitvormingsprocessen.” 

Jaarverslag Port of Amsterdam 2022
Vandaag brengt Port of Amsterdam hun jaarverslag 2022 uit met daarin ruime aandacht voor de YoungBoard. In het persbericht stelt Koen Overtoom, CEO Port of Amsterdam: “We kijken terug op het jaar waarin de Zeesluis IJmuiden werd geopend, die onze positie als duurzame energiehaven van de toekomst stevig borgt. Toekomstbestendigheid is ook het doel voor het starten van het Future Proof Governance programma waar de Young Board, een orgaan bestaande uit jonge collega’s, deel van uitmaakt. Met dit programma betrekken we de jonge generatie binnen de organisatie in bestuurlijke en besluitvormingsprocessen.” 

Ruimte voor de YoungBoard
In het voorwoord van het jaarverslag 2022 komt de YoungBoard van Port of Amsterdam zelf ook aan het woord. “De YoungBoard vertegenwoordigt de stem van de volgende generaties en staat voor het perspectief van de toekomst. Onze generatie moet naar de lange termijn kijken en daar vol mee bezig zijn. Het gaat om onze toekomst. Vanuit dat perspectief hebben we de directie meerdere keren een spiegel voorgehouden in 2022. Nemen we het juiste besluit voor de toekomst? Voegen onze activiteiten waarde toe? Hoe blijven we als organisatie veerkrachtig en sterk? […] Zo zetten we ons verder in om de transitie te maken van winstgedreven naar waardegedreven besluitvorming. In 2023 en de jaren daarop blijven we ons inzetten om de stem van toekomstige generaties te vertegenwoordigen.”

Vanuit dat perspectief hebben we de directie meerdere keren een spiegel voorgehouden in 2022. Nemen we het juiste besluit voor de toekomst? Voegen onze activiteiten waarde toe?

 

Een ‘future proof’ YoungBoard
De kans dat een veranderingsprogramma als Future Proof Governance mislukt is groot. Want het vergt moed van alle betrokkenen. Toch kunnen we vaststellen dat het installeren van een toekomstbestendige YoungBoard bij Port of Amsterdam gelukt is. De YoungBoard functioneert op een ‘future proof’ manier en de stem van de toekomst heeft een vaste plek gekregen in de besluitvorming van nu.

Port of Amsterdam heeft laten zien dat dat kan.
Ik hoop dat er nog vele organisaties volgen die de toekomst écht serieus nemen.

Lees hier het jaarverslag van Port of Amsterdam 2022

 


#toekomstbestendigebesluitvorming
#toekomstbestendig #besturen